Mistenker du at nokon har det utrygt heime? Sei ifrå!

Marco Blanchetti/Unsplash

Alle har eit ansvar for å stoppe og melde ifrå om vald og overgrep - anten du er familiemedlem, nabo, venn, klassekamerat, kollega, barnehagetilsett, lærar eller forbipasserande på gata.

Sei ifrå!

Vi vil helst ikkje tru eller tenke det. Men verkelegheita for mange - både barn, vaksne og eldre - er dessverre at dei blir utsette for vald frå sine nærmaste. Frå foreldre, ektefelle, vaksne barn eller andre som skal vere dei tryggaste i livet.

Det kan vere veldig vanskeleg for den det gjeld å melde ifrå.
Derfor er det heilt avgjerande at du som ser, høyrer eller opplever noko som får deg til å undre, faktisk gir beskjed.

Vi har alle eit ansvar for å stoppe og melde frå om vald eller mistanke om vald. Du har ikkje ansvar for å bekrefte eller bevise mistanken din - det er det andre som skal gjere.
Det er umogleg å stanse vald og overgrep som ingen veit om. Sei ifrå!

Tiltak mot vald i nære relasjonar

Bjørnafjorden kommune har ein plan mot vald i nære relasjonar. (PDF, 516 kB)

I perioden 25. november-10. desember rettar vi søkjelyset mot vald og overgrep. Målet med kampanjen er å gjere innbyggarar og tilsette merksame på kva ein skal gjere og kven ein skal kontakte ved mistanke om vald og overgrep.

I samband med planen mot vald og overgrep i nære relasjonar har vi laga nokre "tiltakskort" med gode råd og viktige telefonnummer (sjå under). Du kan òg laste ned og skrive ut korta.

Kva gjer du ved mistanke om vald eller seksuelle overgrep mot barn?

Sjå:

Sår og blåmerke, gjerne fleire stader på kroppen (sjå bilete i elektronisk rettleiar)
Brann- og stikkskadar
Svimmelheit
Søvn- og spiseforstyrringar
Vondt i magen
Uro og irritabilitet
Depresjon
Utagerande eller "pleasande" åtferd
Reaksjonar ved berøring
Hyppige legebesøk og innlegging på sjukehus (med diffuse symptom)
Familien motset seg innsyn
Bruk av rusmiddel

Ver merksam på "skjulte" bodskap, som til dømes at barnet skriv eller teiknar noko, ikkje ønskjer å gå heim eller endrar åtferd når foreldra hentar.

Kva gjer du?

Om du jobbar med barn: Informer leiar om mistanken din.
Observer, skriv ned kva som har skjedd. Oppgi tid og stad.

Spør:

Prøv å spørje kva som har skjedd, samstundes som du ivaretar barnet.

Tips:

Still opne spørsmål (ikkje leiande) og la barnet fortelje fritt.
Bruk støtteord som hmm..., ja, fortel, fortel meir.
Gjenta barnets ord (utan å bli "papegøye").
Spør gjerne fleire gonger, sei Eg er her, kom innom viss du vil snakke med meg.
Avtal eit nytt møte med barnet.

Start gjerne med:

Eg er bekymra. Beskriv kva du ser
Det verkar som du ofte har vondt i magen.
Eg ser at du har blåmerke på armen.

Fortsett med:

Dette gjeld kanskje ikkje deg, men mi erfaring er at mange som ikkje har det så greitt heime kan få slike plagar. Kva tenker du om det?
Korleis er det å vere deg heime?

Avklar:

Eit barn kan fortelje om hendingar heime plutseleg, til dømes i ei samlingsstund eller eit frikvarter. Inviter då barnet til samtale:

Då du sa det ..tidlegare i dag - kva meinte du då?
Eg har ikkje vore der, fortel så godt du kan
Kva skjer vidare då?
Du har fortald meg om...

Ver varsam og ikkje spør for detaljert. Det er politiet eller barnehusa som gjennomfører avhøyr med barnet, og som ønskjer å vere dei første som spør barnet om detaljane. Still opne spørsmål og la barnet fortelje fritt.

Når barnet er ferdig med si forteljing, bekreft det barnet har sagt, og tydeleggjer at det ho/han har sagt er viktig.
Ikkje lov barnet at du ikkje skal seie det til nokon. Forklar at du må snakke med nokon andre vaksne om det barnet har fortald, men at du skal fortelje når du gjer det og kven du snakkar med.

Kva gjer du?

Skriv ned det som barnet har fortald - så ordrett som mogleg Dokumentasjon er viktig, skriv "mor seier...", "barnet fortel.."
Du kan drøfte saka anonymt med barnevern, krisesenter eller politi.
Drøft gjerne den konkrete saka med leiaren din (om du jobbar med barn) og helsesjukepleiar, der de saman legg ein plan for kven som gjer kva og når (akutte tiltak, bekymringsmelding, vise til hjelpeapparat osb.)

Opne og last ned dette tiltakskortet (PNG, 628 kB)

Vald og overgrep mot barn: Akutte situasjonar og viktige telefonnummer

Akutt:

Når du har grunn til å tru at eit barn vil komme til å bli utsett for vald, har du avvergeplikt

ved fysiske skadar
ved symptom etter psykisk vald
ved alvorlege truslar
ved mistanke om seksuelle overgrep
når barnet viser redsel for å gå heim
når barnet blir henta av rusa foreldre
ved mistanke om føreståande eller gjennomført kjønnslemlesting eller tvangsekteskap

Politiet skal varslast umiddelbart. Barnevernet/barnevernvakta skal varslast samtidig. NB! Ved mistanke om vald mot barn, skal foreldre IKKJE kontaktast.

Ved synlege skadar, ta gjerne bilete med eigen telefon. Vurder om barnet skal til lege for å sikre bevis.
Di plikt er sjølve varslinga. Politiet vil etterforske og syte for avhøyr ved barnehusa.
Ver merksam på at faktorar som samlivsbrot, arbeidsløyse, sjukdom, trygd og rusmisbruk i familien kan bety auka risiko for alvorleg vald.

Kva gjer du ved mistanke om at eit barn blir utsett for vald?

Send bekymringsmelding til barnevernet
Meldinga skal innehalde: Personalia, årsak til bekymring - kva du har sett, høyrt, observert.
Oppgi kontaktperson og kva som alt har blitt gjort. Om du jobbar med barn: Send meldinga i samarbeid med leiaren din. Dersom leiaren ikkje vil signere, har du eit sjølvstendig ansvar for å sende meldinga med di underskrift. Barnevernet gir tilbakemelding når melding er mottatt og når undersøkinga er avslutta. Som venn eller nabo, får du berre vite om meldinga er mottatt.
Hugs! Du skal berre melde frå om bekymringa di. Det er barnevernet som undersøker saka og avgjer vidare tiltak.

Er du usikker?

Ring konsultasjonsteamet i kommunen eller barnevernet for å drøfte saka anonymt.

Fortel barnet kva som skjer
La barnet få vite kva som skjer vidare med den informasjonen det eventuelt har gitt. Vurder utifrå barnets alder og situasjon korleis og når dette bør skje.

Viktige telefonnummer

Ved akutte hendingar for å sikre spor, ring politiet på 112
Politi: 02800
Barnevernet (dagtid): 901 82 850
Barnevernvakta: 55 36 11 80 (ope 08-02) Utanom desse tidene, ring politiet på 02800
Valdtektsmottaket i Bergen (frå fylte 15 år): 55 55 99 50 (døgnope)
Barn under 15 år som har vore utsette for seksuelle overgrep vil få hjelp via Barneklinikken på Haukeland universitetssjukehus: 55 97 50 00
Krisesenteret for Bergen og omegn: 55 31 50 50

Kva om saka blir henlagt, men valden held fram?

Ny melding til barnevernet
Meld forholdet på nytt til barnevernet, som i mellomtida kan ha mottatt fleire bekymringsmeldingar

Informasjon om hjelpetilbod til heimen
Dersom du jobbar med barn: Gi elevar og foreldre informasjon om vald i nære relasjonar og hjelpetilbod. Send med brosjyrar heim eller del ut på foreldremøte. Krisesenteret har brosjyrar og undervisningsmateriell.

Opne og last ned dette tiltakskortet (PNG, 651 kB)

Kva gjer du ved mistanke om vald i nære relasjonar?

Sjå:

Sår og blåmerke
Brann- og stikkskadar
Svimmelheit
Konsentrasjonsvanskar
Søvn- og spiseforstyrringar
Uro og utagerande åtferd
Er unnvikande
Depresjon
Virkar irritabel
Endring i åtferd
Avtalar blir ofte endra
Personen vil ikkje ta imot hjelp som krev innsyn i familien
Partner er ofte med til avtalane
Hyppige legebesøk med diffuse symptom
Reaksjonar ved berøring
Bruk av rusmiddel

Spør:

Prøv å få til ein dialog slik at valden kan bli erkjent.

Start gjerne med: Eg er bekymra.
Beskriv så det du ser: t.d. Det verkar som du er ofte borte frå jobb. Du verkar sliten. Eg ser at du har blåmerke på armen.
Fortsett med: Dette gjeld kanskje ikkje deg, men mi erfaring er at mange som ikkje har det så greitt heime kan få slike plagar. Kva tenker du om det? Korleis har du det heime?

Tips

Prøv å unngå å bruke ordet "vald"
Still opne spørsmål (ikkje leiande)
Lytt aktivt - sei Hmm... fortel meir om det. Beskriv, kva gjorde du? Kor var du? Korleis opplevde du dette?
Gjenta nøkkelord
Unngå vurderingar av det som har skjedd, som Oi, så forferdeleg!
Tilpass spørsmåla til alder og forståing

Avklar:

Korleis artar valden seg?

Slag, truslar, seksuell tvang
Lugging, brenning, audmjuking eller latterleggjering
Manglande råderett over eigne pengar
Blir nekta kontakt med familie og venner
Ting vedkommande er glad i blir øydelagde
Mishandling av kjæledyr
Tvangsekteskap

Kor alvorleg er valden?

Når skjedde dette sist?
Beskriv kva som skjedde
Er du redd for at noko skal skje framover?
Er det fare for liv og helse for deg sjølv eller barna dine?
Har du tidlegare vore i kontakt med politiet eller krisesenter?

Risikofaktorar
Samlivsbrot, tidlegare valdsepisodar, tilgang til våpen, arbeidsløyse, økonomiske vanskar, sjukdom og rusavhengigheit kan bety auka risiko for grov vald og partnerdrap. Politi og krisesenter bør kontaktast.

Be den valdsutsette skrive ned kva som har skjedd og skjer, kor og når det har skjedd.
Informer den valdsutsette om kva du vil gjere med det du no har fått vite.

Opne og last ned dette tiltakskortet (PNG, 549 kB)

Vald i nære relasjonar: Akutte situasjonar og viktige telefonnummer

Akutte situasjonar

Ved alvorlege truslar eller fysiske skadar etter vald og overgrep:

Ring politiet for å forhindre nye akutte overgrep. Fortel kva du har sett og kvifor du er redd for nye overgrep (avvergeplikta). Den valdsutsette kan melde overgrepet eller politiet kan ta ut offentleg påtale.
Ved mistanke om valdtekt, kontakt Valdtektsmottaket eller Legevakta i Bergen for undersøking og sporsikring.
Tilby å køyre den valdsutsette til Krisesenteret i Bergen, kor ho eller han kan bu trygt. Krisesenteret har rutinar for risikovurdering og henting av eigendelar.

Kva gjer du?

Målet er å motivere den valdsutsette til å kontakte hjelpeapparatet slik at valden stoppar.

Anonyme drøftingar

Er du usikker på kva du skal gjere, kan du drøfte saka anonymt med krisesenter eller politi. Ring og avtal ein samtale med fagpersonar på krisesenteret.

Informasjon om hjelpetilbodet til den valdsutsette

Hjelp den valdsutsette å finne informasjon om hjelpeapparatet. Kontakt krisesenteret for meir informasjon og materiell.

Rettleiingssamtale på krisesenteret

Inviter den valdsutsette med til ein samtale på krisesenteret.
Krisesenteret kan hjelpe til med å vurdere sikkerheita, om forholdet skal meldast til politiet, og gi råd og rettleiing om vegen vidare for å stoppe valden.
Ikkje alle treng å bu på krisesenteret. Valdsutsette kan få jamlege rettleiingssamtalar i ein vanskeleg fase.
Du som tilsett i hjelpeapparatet kan òg invitere krisesenteret med i møte saman med den valdsutsette.

Viktige telefonnummer

Ved akutte hendingar for å sikre spor, ring politiet på 112

Politi: 02800
Krisesenteret for Bergen og omegn: 55 31 50 50
Valdtektsmottaket ved Bergen legevakt: 55 55 99 50
Legevakta: 116 117
Kompetansesenteret mot tvangsekteskap, kjønnslemlesting og negativ sosial kontroll: 47 80 90 50
Livskrisehjelpa ved Bergen legevakt: 55 56 87 54
Konsultasjonsteamet mot vald og overgrep i Bjørnafjorden kommune: 984 99 710
Bjørnafjorden barnevernteneste: 901 82 850, kvardagar kl. 8.30-15.30

Sjå også: bufdir.no/vold